“ರಿಕ್ಷಾ ಶಬ್ದದ ಮೂಲ ಯಾವ ಭಾಷೆ?” (origin-of-rickshaw-word-kannada) ಎಂದು ಯೋಚಿಸಿದ್ದೀರಾ? ಉತ್ತರ ಜಪಾನ್ನಲ್ಲಿದೆ! ನಮ್ಮ ದೈನಂದಿನ ಆಟೋ ರಿಕ್ಷಾದ ರೋಚಕ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಪದದ ಹಿನ್ನೆಲೆ ತಿಳಿಯಲು ಈ ಲೇಖನ ಓದಿ.
ಪರಿಚಯ: ನಮ್ಮ ದೈನಂದಿನ ಸಂಗಾತಿ ‘ಆಟೋ’
ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಟ್ರಾಫಿಕ್ನಿಂದ ಹಿಡಿದು, ಸಣ್ಣ ಪಟ್ಟಣದ ಗಲ್ಲಿಗಳವರೆಗೆ ನಮ್ಮ ಕಿವಿಗೆ ಬೀಳುವ ಒಂದು ಚಿರಪರಿಚಿತ ಶಬ್ದವಿದೆಯೆಂದರೆ ಅದು “ಆಟೋ… ಆಟೋ!” ಎಂಬ ಕೂಗು. ನಮ್ಮ ಜೀವನದ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವಾಗಿರುವ ಈ ಮೂರು ಚಕ್ರದ ವಾಹನವಿಲ್ಲದೆ ನಮ್ಮ ದಿನಚರಿಯನ್ನು ಊಹಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದೂ ಕಷ್ಟ.
ಶಾಲೆಗೆ ಹೋಗುವ ಮಕ್ಕಳಿಂದ ಹಿಡಿದು, ಆಫೀಸಿಗೆ ಹೊರಟ ಉದ್ಯೋಗಿಗಳವರೆಗೆ, ತರಕಾರಿ ತರಲು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಹೋಗುವ ಗೃಹಿಣಿಯರವರೆಗೆ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಆಸರೆಯಾಗಿ ನಿಲ್ಲುವುದು ಇದೇ ಆಟೋ ರಿಕ್ಷಾ.
ಆದರೆ, ನಾವು ಪ್ರತಿದಿನ ಬಳಸುವ ಈ “ರಿಕ್ಷಾ” ಎಂಬ ಪದ ಎಲ್ಲಿಂದ ಬಂತು ಎಂದು ಎಂದಾದರೂ ಯೋಚಿಸಿದ್ದೀರಾ? ಇದು ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದವೇ? ಹಿಂದಿಯಿಂದ ಬಂದಿದೆಯೇ? ಅಥವಾ ಯಾವುದಾದರೂ ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಯ ಕೊಡುಗೆಯೇ?
ನಿಮ್ಮ ಊಹೆಗಳೆಲ್ಲವೂ ತಪ್ಪಾಗಿದ್ದರೆ ಆಶ್ಚರ್ಯಪಡಬೇಡಿ. ಏಕೆಂದರೆ, ನಮ್ಮದೆಂದು ನಾವು ಭಾವಿಸಿರುವ ಈ “ರಿಕ್ಷಾ” ಪದದ ಬೇರುಗಳು ಇರುವುದು ಭಾರತದಲ್ಲಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಸಾವಿರಾರು ಮೈಲಿಗಳಷ್ಟು ದೂರವಿರುವ, ಸೂರ್ಯೋದಯದ ನಾಡು ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಜಪಾನ್ನಲ್ಲಿ!
ಹೌದು, ನೀವು ಓದಿದ್ದು ನಿಜ. ಬನ್ನಿ, ಈ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ದೈನಂದಿನ ರಿಕ್ಷಾದ ರೋಚಕ ಪಯಣವನ್ನು ಮತ್ತು ಅದರ ಹೆಸರಿನ ಹಿಂದಿರುವ ಅಚ್ಚರಿಯ ಕಥೆಯನ್ನು ತಿಳಿಯೋಣ.
ದೊಡ್ಡ ರಹಸ್ಯ ಬಯಲು: ರಿಕ್ಷಾದ ಜಪಾನೀಸ್ ಸಂಬಂಧ!
“ರಿಕ್ಷಾ” ಪದದ ಮೂಲವನ್ನು ಹುಡುಕಿಕೊಂಡು ನಾವು ಹೋದರೆ, ಅದು ನಮ್ಮನ್ನು 19ನೇ ಶತಮಾನದ ಜಪಾನ್ಗೆ ಕರೆದೊಯ್ಯುತ್ತದೆ. ಈ ಪದವು ಜಪಾನೀಸ್ ಭಾಷೆಯ “ಜಿನ್ರಿಕಿಷಾ” (人力車) (Jinrikisha) ಎಂಬ ಪದದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದೆ. ಇದೊಂದು ಸಂಯುಕ್ತ ಪದವಾಗಿದ್ದು, ಮೂರು ಸಣ್ಣ ಜಪಾನೀಸ್ ಪದಗಳಿಂದ ರಚನೆಯಾಗಿದೆ.
ಇದನ್ನು ಉಚ್ಚರಿಸುವುದು ಹೇಗೆ? ಕೆಳಗಿನ ಕೊಟ್ಟಿರುವ AI ದ್ವನಿಯನ್ನು ಆಲಿಸಿ.
ಬನ್ನಿ, ಈಗ ಆ ಮೂರು ಪದಗಳ ಅರ್ಥವನ್ನು ಬಿಡಿಸಿ ನೋಡೋಣ:
- ಜಿನ್ (人): ಇದರರ್ಥ “ಮನುಷ್ಯ” ಅಥವಾ “ವ್ಯಕ್ತಿ”.
- ರಿಕಿ (力): ಇದರರ್ಥ “ಶಕ್ತಿ” ಅಥವಾ “ಬಲ”.
- ಷಾ (車): ಇದರರ್ಥ “ವಾಹನ” ಅಥವಾ “ಗಾಡಿ”.
ಈ ಮೂರೂ ಪದಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಿಸಿದಾಗ, ಜಿನ್ರಿಕಿಷಾ (Jinrikisha) ಎಂದರೆ “ಮಾನವ ಶಕ್ತಿಯಿಂದ ಎಳೆಯುವ ವಾಹನ” ಎಂದಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ, “Human-Powered Vehicle”.
ಈ ಅರ್ಥವು ಮೂಲ ರಿಕ್ಷಾದ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ನಿಖರವಾಗಿ ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಇಂದು ನಾವು ನೋಡುವ ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಆಟೋ ರಿಕ್ಷಾಗಳಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ತನ್ನ ಕೈಗಳಿಂದ ಎಳೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದ ಎರಡು ಚಕ್ರದ ಗಾಡಿಯೇ ಮೂಲ ರಿಕ್ಷಾ. ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ “ಜಿನ್ರಿಕಿಷಾ” ಎಂಬ ಪದವು ಚಿಕ್ಕದಾಗಿ, ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ “ರಿಕ್ಷಾ” ಎಂದು ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು.
ಇದನ್ನೂ ಕೂಡ ಓದಿ: ವಿರುದ್ಧ ಪದದ ವಿರುದ್ಧ ಪದ ಯಾವುದು ?
ರಿಕ್ಷಾದ ಹುಟ್ಟು: ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿಂದಾದ ಒಂದು ಆವಿಷ್ಕಾರ
ಹಾಗಾದರೆ, ಈ ‘ಜಿನ್ರಿಕಿಷಾ‘ ಹುಟ್ಟಿದ್ದು ಹೇಗೆ? ಇದರ ಹಿಂದೆ ಒಂದು ಕುತೂಹಲಕಾರಿ ಕಥೆಯಿದೆ. 1869ರ ಸುಮಾರಿಗೆ, ಜಪಾನ್ ‘ಮೇಜಿ ಪುನಃಸ್ಥಾಪನೆ‘ (Meiji Restoration) ಎಂಬ ದೊಡ್ಡ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ತಾಂತ್ರಿಕ ಬದಲಾವಣೆಯ ಯುಗದಲ್ಲಿತ್ತು. ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಜಗತ್ತಿನಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾಗಿ ಜಪಾನ್ ವೇಗವಾಗಿ ಆಧುನೀಕರಣಗೊಳ್ಳುತ್ತಿತ್ತು.
ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಇಜುಮಿ ಯೊಸುಕೆ ಎಂಬ ಜಪಾನೀ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಈ ವಾಹನವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದ ಶ್ರೇಯಸ್ಸು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಪತ್ನಿಯ ಅನಾರೋಗ್ಯದ ಕಾರಣ, ಆಕೆಯನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಮತ್ತು ಆರಾಮದಾಯಕವಾಗಿ ಕರೆದೊಯ್ಯಲು ಒಂದು ವಾಹನದ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿತ್ತು.
ಆಗ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಪಲ್ಲಕ್ಕಿಗಳಿಗಿಂತ ವೇಗವಾದ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ವೈಯಕ್ತಿಕವಾದ ಸಾರಿಗೆ ಮಾಧ್ಯಮವನ್ನು ರಚಿಸುವ ಆಲೋಚನೆಯಿಂದ, ಅವರು ಇಬ್ಬರು ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳಬಹುದಾದ, ಎರಡು ದೊಡ್ಡ ಚಕ್ರಗಳಿರುವ ಮತ್ತು ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ ಎಳೆಯುವಂತಹ ಗಾಡಿಯನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದರು. ಕೆಳಗಿನ ಚಿತ್ರ ನೋಡಿರಿ.
ಹಳೆಯ ಜಪಾನೀಸ್ ಜಿನ್ರಿಕಿಷಾ: AI image
ಈ ಹೊಸ ಆವಿಷ್ಕಾರವು ಟೋಕಿಯೋದ ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುಬೇಗ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು. ಇದು ಕುದುರೆ ಗಾಡಿಗಳಿಗಿಂತ ಅಗ್ಗವಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಪಲ್ಲಕ್ಕಿಗಳಿಗಿಂತ ವೇಗವಾಗಿತ್ತು. ಕೆಲವೇ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ, ಜಪಾನ್ನಾದ್ಯಂತ ಸಾವಿರಾರು ‘ಜಿನ್ರಿಕಿಷಾ’ಗಳು ಓಡಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು ಮತ್ತು ಇದು ಆಧುನಿಕತೆಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು.
ಜಪಾನ್ನಿಂದ ಜಗತ್ತಿಗೆ: ರಿಕ್ಷಾದ ವಿಶ್ವ ಪಯಣ
‘ಜಿನ್ರಿಕಿಷಾ‘ದ ಯಶಸ್ಸು ಕೇವಲ ಜಪಾನ್ಗೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. 19ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು 20ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಈ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯು ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ವಲಸೆಯ ಮೂಲಕ ಏಷ್ಯಾದ ಇತರ ದೇಶಗಳಿಗೂ ಹರಡಿತು. ಚೀನಾ, ಸಿಂಗಾಪುರ್, ಮಲೇಷ್ಯಾ ಮತ್ತು ಇತರ ಅನೇಕ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ರಿಕ್ಷಾಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ದೃಶ್ಯವಾದವು.
ನಮ್ಮ ಭಾರತಕ್ಕೂ ರಿಕ್ಷಾ ಕಾಲಿಟ್ಟಿದ್ದು ಇದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಮೊದಲು ಶಿಮ್ಲಾ ಮತ್ತು ಕಲ್ಕತ್ತಾ (ಈಗಿನ ಕೋಲ್ಕತ್ತಾ) ದಂತಹ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ರಿಕ್ಷಾಗಳು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡವು.
ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಇವುಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತ ಭಾರತೀಯರು ತಮ್ಮ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸಾರಿಗೆಗಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದ ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಕೈಯಿಂದ ಎಳೆಯುವ ರಿಕ್ಷಾಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಇದು ಆ ಕಾಲದ ಒಂದು ಜೀವಂತ ಕುರುಹಾಗಿದೆ.
ಭಾರತೀಯ ರೂಪಾಂತರ: ಕೈಯಿಂದ ಪೆಟ್ರೋಲ್ವರೆಗೆ
ಭಾರತವು ಯಾವುದೇ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ತನ್ನದಾಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಹೆಸರುವಾಸಿ. ರಿಕ್ಷಾದ ವಿಷಯದಲ್ಲೂ ಹಾಗೆಯೇ ಆಯಿತು. ಕೈಯಿಂದ ಎಳೆಯುವ ರಿಕ್ಷಾಗಳು ಅಮಾನವೀಯ ಎಂಬ ಕೂಗು ಹೆಚ್ಚಾದಂತೆ, ಅದಕ್ಕೆ ಪರ್ಯಾಯಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡವು.
- ಸೈಕಲ್ ರಿಕ್ಷಾ: 1930ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ಕೈಯಿಂದ ಎಳೆಯುವ ಬದಲು, ಸೈಕಲ್ಗೆ ಗಾಡಿಯನ್ನು ಜೋಡಿಸಿ ತುಳಿಯುವ “ಸೈಕಲ್ ರಿಕ್ಷಾ” ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿತು. ಇದು ದೈಹಿಕ ಶ್ರಮವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿತು ಮತ್ತು ವೇಗವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿತು. ಇಂದಿಗೂ ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಅನೇಕ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಸೈಕಲ್ ರಿಕ್ಷಾಗಳು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ಸಾರಿಗೆಯಾಗಿವೆ. ಕೆಳಗಿನ ಚಿತ್ರ ನೋಡಿರಿ.
ಸೈಕಲ್ ರಿಕ್ಷಾ: AI image
- ಆಟೋ ರಿಕ್ಷಾ: ನಿಜವಾದ ಕ್ರಾಂತಿಯಾಗಿದ್ದು 1940-50ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ. ಬಜಾಜ್ ಆಟೋದಂತಹ ಕಂಪನಿಗಳು ಸೈಕಲ್ ರಿಕ್ಷಾದ ವಿನ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಇಂಜಿನ್ ಅಳವಡಿಸಿ “ಆಟೋ ರಿಕ್ಷಾ”ವನ್ನು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ತಂದವು. ಇದು ಭಾರತದ ನಗರ ಸಾರಿಗೆಯ ಚಿತ್ರಣವನ್ನೇ ಬದಲಾಯಿಸಿತು. ವೇಗ, ಸುಲಭ ನಿರ್ವಹಣೆ ಮತ್ತು ಕಡಿಮೆ ವೆಚ್ಚದಿಂದಾಗಿ ಇದು ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದ ಜನರ ಅಚ್ಚುಮೆಚ್ಚಿನ ವಾಹನವಾಯಿತು. ನಾವು ಇಂದು ಬಳಸುವ ‘ಆಟೋ‘ ಹುಟ್ಟಿದ್ದು ಹೀಗೆ. ನಾವು ದಿನ ನಿತ್ಯ ನೋಡುವ ಈಗಿನ ಆಟೋ.
ನಾವು ದಿನ ನಿತ್ಯ ನೋಡುವ ಈಗಿನ ಆಟೋ: AI Image
ಭಾರತವು ಜಪಾನ್ನ ‘ಜಿನ್ರಿಕಿಷಾ’ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು, ಅದಕ್ಕೆ ತನ್ನದೇ ಆದ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಸ್ಪರ್ಶ ನೀಡಿ, ಅದನ್ನು “ಆಟೋ ರಿಕ್ಷಾ” ಎಂಬ ತನ್ನದೇ ಆದ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಜಗತ್ತಿಗೆ ಪರಿಚಯಿಸಿತು.
ಕೊನೆಯ ಮಾತು: ಹೆಸರಿನ ಹಿಂದಿನ ಇತಿಹಾಸ
ಹಾಗಾದರೆ, ನಾವು ಕಲಿತ ಪಾಠವೇನು? “ರಿಕ್ಷಾ” ಎಂಬುದು ಕೇವಲ ಒಂದು ಪದವಲ್ಲ, ಅದೊಂದು ಶತಮಾನದ ಇತಿಹಾಸ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ವಿಕಾಸ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಸಮ್ಮಿಲನದ ಕಥೆ. ಜಪಾನ್ನ ಟೋಕಿಯೋ ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಶ್ರಮದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದ ಒಂದು ಸರಳ ವಾಹನ, ಇಂದು ಭಾರತದ ಕೋಟ್ಯಂತರ ಜನರ ಜೀವನಾಡಿಯಾಗಿದೆ.
ಮುಂದಿನ ಬಾರಿ ನೀವು “ಆಟೋ” ಹತ್ತಿದಾಗ, ಅದರ ಹಾರ್ನ್ ಶಬ್ದ ಕೇಳಿದಾಗ, ಒಂದು ಕ್ಷಣ ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ. ನೀವು ಕೂರುತ್ತಿರುವುದು ಕೇವಲ ಒಂದು ವಾಹನದಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಜಪಾನ್ನಿಂದ ಭಾರತದವರೆಗೆ, ಮಾನವ ಶಕ್ತಿಯಿಂದ ಇಂಜಿನ್ ಶಕ್ತಿಯವರೆಗೆ, ಒಂದು ಅದ್ಭುತವಾದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪಯಣವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದ ಒಂದು ಸಾಧನದ ಮೇಲೆ.
“ರಿಕ್ಷಾ ಶಬ್ದದ ಮೂಲ ಯಾವ ಭಾಷೆ?” ಎಂಬ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಈಗ ಖಚಿತ ಉತ್ತರ ಸಿಕ್ಕಿದೆ – ಅದು ಜಪಾನೀಸ್!
ಧನ್ಯವಾದಗಳು
ಪ್ರವೀಣ್ ಕುಮಾರ್ 🙂